Các phương tiện chạy bằng xăng và diesel có khả năng bắt lửa cao hơn so với xe điện, cứ 5 phút lại có một vụ cháy xe ở Mỹ và phần lớn trong số đó không bao giờ xuất hiện trên các bảng tin. Nhưng nếu một chiếc Tesla hay Chevy Bolt bốc cháy, nó có thể lập tức trở thành tin tức nóng nhất và lan truyền khắp mạng xã hội.
Xe điện là một sản phẩm còn khá mới và khác biệt, trong khi các vụ cháy của chúng cũng yêu cầu cách xử lý đặc biệt hơn. Dù xe điện không có nhiều rủi ro cháy nổ hơn các loại xe khác trên đường, nhưng tần suất xuất hiện của những tiêu đề thổi phồng về chúng có thể gây hiểu nhầm và khiến nhiều người hoang mang. Trên thực tế, các dữ liệu cho thấy chúng chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong tất cả các vụ cháy xe.
Theo phân tích của Hiệp hội Phòng cháy Chữa cháy Quốc gia Mỹ (NFPA), trung bình có 117.370 phương tiện bốc cháy mỗi năm từ 2013-2017 (dữ liệu gần đây nhất hiện có). Tính ra có 321 vụ cháy xe mỗi ngày, tương đương cứ 5 phút lại có một vụ cháy xe. Vậy có bao nhiêu trong số những vụ cháy đó là xe điện?
Thực tế không có cơ sở dữ liệu nào thống kê rõ ràng số lượng xe điện bốc cháy mỗi năm hoặc bao nhiêu phần trăm xe điện phát nổ. Tương tự, không có dữ liệu nào cho biết có bao nhiêu ô tô chạy xăng hoặc diesel bốc cháy. Phân tích của NFPA thậm chí còn cố gắng đề cập đến việc thiếu dữ liệu về xe điện và không đưa ra tuyên bố nào về tần suất hoặc khả năng xảy ra cháy của những chiếc xe điện.
Tuy nhiên, gần đây các nhà chức trách Thụy Điển đã công bố báo cáo đầu tiên khi theo dõi cụ thể các vụ cháy nổ xe điện ở đất nước này và so sánh chúng với các vụ cháy của phương tiện chạy bằng động cơ đốt trong, kết quả rất rõ ràng cho thấy xe điện ít có khả năng tạo ra hỏa hoạn hơn.
Chỉ có 29 xe điện và 52 xe hybrid phát nổ ở Thụy Điển từ năm 2018-2022. Trung bình, 16 xe chạy bằng pin (cả xe điện và hybrid) bốc cháy mỗi năm. Trong khi, trung bình có 3.400 xe chở khách phát nổ mỗi năm ở Thụy Điển, nghĩa là xe chạy bằng pin chiếm 1,9% tổng số vụ cháy xe hàng năm ở đất nước này. Nói cách khác, trung bình mỗi năm ô tô chạy bằng xăng và diesel chiếm 98,1% tổng số vụ cháy xe ở Thụy Điển.
Cũng theo báo cáo trên, có gần 611.000 xe điện và xe hybrid ở Thụy Điển tính đến năm 2022. Với trung bình 16 vụ cháy xe điện và xe hybrid mỗi năm, xác suất xảy ra cháy là 1/38.000. Có tổng cộng khoảng 4,4 triệu phương tiện chạy bằng động cơ đốt trong ở Thụy Điển, với trung bình 3.384 vụ cháy mỗi năm, xác suất xảy ra hỏa hoạn là 1/1.300. Điều đó có nghĩa là các phương tiện chạy bằng xăng và diesel có khả năng bắt lửa cao gấp 29 lần so với xe điện và xe hybrid.
Trong kỷ nguyên xe điện đang lên ngôi, số xe hybrid và xe hybrid sạc điện (PHEV) được bán ra hàng năm cũng ngày một tăng, thì việc cháy nổ và tỷ lệ cháy ở những chiếc xe này có tăng lên hay không là một vấn đề thực sự đáng quan tâm. Nghiên cứu của các nhà chức trách Thụy Điển cho thấy sau khi số lượng cháy nổ tăng lên từ năm 2019-2020 thì gần như không thay đổi trong 3 năm tiếp theo với 20 vụ cháy xe điện và hybrid vào năm 2020, 24 vụ vào năm 2021, và 23 vụ vào năm 2022, trong khi số lượng xe điện ở Thụy Điển đã tăng hơn gấp đôi lên gần 611.000 xe. Trước năm 2020, số xe điện và hybrid phát nổ ít hơn, 8 chiếc vào năm 2018 và 6 chiếc vào năm 2019.
Lưu ý rằng những con số này bao gồm tất cả các loại xe hybrid, plug-in hybrid và xe điện chứ không chỉ những xe sử dụng pin lithium-ion. Đến năm 2021, phần lớn các loại xe hybrid sử dụng pin niken-hydride kim loại và loại pin này không dễ bốc cháy giống như pin lithium-ion.
Các nhà chức trách Thụy Điển cũng cho biết không phải tất cả các trường hợp cháy nổ đều liên quan đến bộ pin. Trong một số trường hợp, các bộ phận khác của xe bị cháy nhưng ngọn lửa đã được dập tắt trước khi chạm tới bộ pin.
Việc không có động cơ và các hệ thống máy móc đi kèm thực sự có thể làm giảm nguy cơ cháy xe. Theo NFPA, nguyên nhân hàng đầu của các vụ cháy xe là do hỏng hóc hoặc trục trặc kỹ thuật, chiếm 45% tổng số vụ. Các vấn đề liên quan đến điện chỉ đứng thứ hai, chiếm 23%. Việc không có xăng, khí thải nóng làm giảm đáng kể khả năng đám cháy bùng phát.
Trên thực tế, phân tích cho thấy những chiếc xe cũ có khả năng bắt lửa đặc biệt cao và nguy cơ hỏa hoạn càng tăng khi xe càng cũ. Tổng cộng 77% tất cả các vụ cháy xe hơi xảy ra trong năm 2017 liên quan đến các phương tiện được sản xuất từ năm 2007 trở về trước, nghĩa là những chiếc xe đó có ít nhất 10 năm tuổi. Mẫu xe thể thao chạy điện Tesla Roadster thế hệ đầu tiên xuất hiện vào năm 2008 và chỉ có 2.500 chiếc được chế tạo. Chiếc xe điện sản xuất hàng loạt đầu tiên, Nissan Leaf, mãi đến năm 2010 mới được ra mắt. Chỉ những chiếc xe điện hiện đại đầu tiên, với số lượng bán ra có hạn, tính tới nay mới trên 10 tuổi. Báo cáo của NFPA cho biết các bộ phận bị hao mòn và không được bảo dưỡng có thể là nguyên nhân làm tăng nguy cơ hỏa hoạn đối với ô tô cũ.
Các vụ cháy liên quan đến xe sử dụng pin lithium-ion phải được xử lý khác với các vụ cháy xe khác vì rủi ro giật điện cao áp và cách pin lithium-ion cháy lan. Khi quá nóng, pin lithium-ion trải qua quá trình thoát nhiệt, phồng lên, khiến các hợp chất bên trong bắt lửa, một quá trình hóa học không dễ dập tắt như cháy xăng, một phần vì nó không cần oxy. Chúng cũng có khả năng bùng trở lại cao hơn sau khi ngọn lửa được cho là đã được dập tắt.
Do đó, có thể cần nhiều nước hơn để dập lửa bằng pin lithium-ion so với một đám cháy ô tô thông thường. Các hãng sản xuất ô tô cho biết cần khoảng 11.356 lít nước trở lên để dập tắt một đám cháy xe điện.
Các quy trình chữa cháy cũng mở rộng đến cách xử lý phương tiện chạy điện bị cháy sau khi dập tắt đám cháy. Bởi vì sự thoát nhiệt là một phản ứng hóa học dây chuyền, pin lithium-ion bị hỏng vẫn có nguy cơ cháy lại lâu hơn nhiều so với xăng hoặc diesel. Sau khi đám cháy xe điện được dập tắt, phần còn lại sẽ được chuyển đến bãi chứa để chuẩn bị xử lý nếu bắt lửa lại. Các bãi này thường tuân theo một số quy chuẩn bổ sung, chẳng hạn như giữ xe điện bị cháy cách xa các vật dễ cháy khác và theo dõi phần còn lại để xử lý.
Các phương tiện chạy xăng và diesel đã xuất hiện trong hơn 120 năm và chúng cũng bốc cháy ngay từ những ngày đầu tiên. Chúng ta đã quen với điều đó và chấp nhận nó như một thực tế của cuộc sống. Các hãng sản xuất đã cố gắng hết sức để giúp chúng an toàn hơn trong khi nghĩ ra những cách tốt hơn để dần loại bỏ rủi ro. Dù có vẻ là công nghệ mới và khác biệt, nhưng xe điện đã tồn tại trước cả động cơ đốt trong, chỉ là chúng chưa phổ biến như vậy. Doanh số bán của xe điện hiện đang tăng nhanh đến mức sớm muộn gì chúng cũng sẽ không còn lạ lẫm và hòa vào với mọi chiếc xe khác trên đường trong khi mối lo ngại về cháy nổ sẽ dần mờ nhạt.
: